NSƯT Xuân Hinh vừa ra mắt cuốn hồi ký ‘Kẻ chọc cười dân dã’, một sự kiện đầy cảm xúc thu hút đông đảo bạn bè văn nghệ sĩ và khán giả yêu mến ông. Cuốn sách là hành trình ‘chọc cười’ nhưng đầy nghiêm túc của ông, với niềm tin rằng chỉ khi yêu mến và hiểu sâu văn hóa dân gian, người nghệ sĩ mới có thể biến tiếng cười thành một thứ tiếng nói nghệ thuật – vừa dí dỏm, vừa nhân văn, vừa cảnh tỉnh xã hội mà vẫn giữ được cái duyên thuần Việt.

Sau hơn bốn thập kỷ miệt mài với sân khấu hài dân gian, NSƯT Xuân Hinh chọn cách nhìn lại cuộc đời không bằng những cú giật gân hay câu chuyện thị phi, mà bằng chính dòng chảy mộc mạc, giản dị và sâu thẳm của văn hóa dân gian – thứ đã hun đúc nên một Xuân Hinh độc nhất, không thể trộn lẫn. Ông không diễn hài để khán giả cười rồi quên. Những vai diễn để đời của ông – như: ‘Thầy bói đi chợ’, ‘Người ngựa, ngựa người’, ‘Cu Sứt’, ‘Lý Toét xử kiện’… – đều ẩn chứa sự quan sát thấu đáo, những nét trào lộng thâm trầm mà văn học dân gian từng làm được qua những nhân vật như: Trạng Quỳnh, Ba Giai – Tú Xuất.

‘Cười là để nghĩ, để thương, để thấy mình trong đó. Tôi không bao giờ làm hài để hạ thấp người khác hay chạy theo thị hiếu rẻ tiền’ – NSƯT Xuân Hinh nói. Cuốn hồi ký của ông như một tập tản văn nối dài, từng dòng chữ ngân lên những hồi tưởng, trăn trở và cả biết ơn. Ông giữ nguyên căn cốt ‘người nhà quê’, biến nó thành nguồn lực sáng tạo dồi dào, nuôi sống tiếng cười hàng chục năm. Với quyển sách ‘Kẻ chọc cười dân dã’, người đọc sẽ thấy cả một hành trình ‘chọc cười’ nhưng đầy nghiêm túc.

Nếu không có văn hóa dân gian, tôi đã không là ai cả. Nó là chốn tôi đi về, là cái nôi tôi được sinh ra lần thứ hai – trong nghệ thuật. Ông gửi lời tri ân đến khán giả – những người đã nuôi dưỡng ‘anh hề sân khấu’, như cách ông tự gọi mình – bằng tình yêu văn hóa truyền thống.

Trong bối cảnh sân khấu truyền thống ngày càng ít đất sống, tiếng cười dân gian ngày càng bị lấn át bởi hài thị trường, hồi ký của NSƯT Xuân Hinh như một làn gió mới thổi vào ký ức văn hóa Việt. Cuốn sách không chỉ là một hồi ký về cuộc đời của ông mà còn là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy văn hóa dân gian trong nghệ thuật và đời sống.

Nghệ sĩ Xuân Hinh, người được mệnh danh là ‘vua hài đất Bắc’, đã có sự xuất hiện đặc biệt trong tập cuối của chương trình Cuộc hẹn cuối tuần mùa 3 trên VTV3. Tại đây, ông đã chia sẻ những câu chuyện chân thực về cuộc đời mình, từ những ngày tháng tuổi thơ cơ cực đến những biến động và thăng trầm trong sự nghiệp.

Xuân Hinh sinh ra trong một gia đình đông anh chị em, không có điều kiện khá giả. Từ nhỏ, ông đã phải gánh vác nhiều công việc trong gia đình và lo toan cho cuộc sống hàng ngày. Ông kể rằng từ năm 13 tuổi, ông đã bắt đầu đi buôn để kiếm sống, trải qua nhiều thăng trầm, cay đắng và uất ức. Những buổi thức giấc lúc 3-4h sáng để phụ mẹ, đi học rồi về làm việc nhà và buôn bán kiếm lời đã trở thành một phần không thể thiếu trong tuổi thơ của ông.

Ông buôn đủ thứ, miễn là ra tiền, từ buôn mía, buôn thịt, bánh rán, tôm cua đến đi hát quan họ. Xuân Hinh chia sẻ, ông không sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật, nhưng chính hoàn cảnh khó khăn đã rèn giũa cho ông nghị lực và sự lanh lợi. Ông đã học được cách bươn chải, tự lập, không dựa dẫm vào ai.

Một trong những ký ức khiến Xuân Hinh xúc động là ngày trúng tuyển vào Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh năm 16 tuổi. Mẹ ông đã dúi cho con trai 20 đồng, và ông đã quyết định tự thân vận động mà sống. Đó là một quyết định quan trọng, đánh dấu sự bắt đầu của ông trong lĩnh vực nghệ thuật.

Cái ‘máu buôn’ dường như đã ngấm vào ông từ sớm, và ông vẫn tiếp tục buôn bán trong suốt những năm học ở trường sân khấu. Xuân Hinh cũng chia sẻ về những biến động trong sự nghiệp, từ việc bỏ nghề đến những thành công và thất bại. Tuy nhiên, ông luôn gắn bó với nghệ thuật dân tộc, và coi văn hóa truyền thống như ‘thứ của quý’.

Ông đã trở thành biểu tượng của nghệ thuật chèo và hài dân gian, và được yêu mến với danh xưng ‘vua hài đất Bắc’. Gần nửa thế kỷ gắn bó với nghệ thuật, Xuân Hinh vẫn say đắm với quan họ, chèo, xẩm, hát văn, và chăm chút từng vai diễn, từng câu hò, điệu hát bằng cái tâm của một nghệ sĩ.

Trong tập cuối của chương trình Cuộc hẹn cuối tuần mùa 3, Xuân Hinh cũng tuyên bố sẽ tiếp tục ‘chơi’ rock trong tương lai, và sẵn sàng hợp tác với các nghệ sĩ trẻ để lan tỏa tình yêu với văn hóa dân tộc. Với kinh nghiệm và đam mê của mình, ông hy vọng sẽ tiếp tục đóng góp vào sự phát triển của nghệ thuật dân tộc.

Thông qua những chia sẻ của Xuân Hinh, công chúng có thể hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ này. Từ tuổi thơ cơ cực đến những thành công và biến động trong sự nghiệp, Xuân Hinh đã chứng minh rằng đam mê và nghị lực có thể giúp con người vượt qua mọi khó khăn và đạt được thành công.

Hiện tại, Xuân Hinh vẫn đang tiếp tục hoạt động nghệ thuật và chia sẻ kinh nghiệm của mình với các nghệ sĩ trẻ. Với sự tận tâm và đam mê của mình, ông hy vọng sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ nghệ sĩ Việt Nam. (VTV)