Chiều ngày 16/7, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thanh Nghị đã có cuộc họp quan trọng với các đơn vị liên quan. Mục đích của buổi làm việc là nghe báo cáo về việc triển khai Chương trình Lý luận phê bình văn học, nghệ thuật TP.HCM năm 2025. Tham dự buổi làm việc cùng với ông Nghị còn có Ủy viên Ban thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM Nguyễn Mạnh Cường.

Chương trình Lý luận phê bình văn học, nghệ thuật TP.HCM là một diễn đàn có ý nghĩa quan trọng, được tổ chức bởi Hội đồng Lý luận phê bình Văn học, nghệ thuật TP.HCM. Mục tiêu chính của chương trình là định hướng cảm quan thẩm mĩ và cảm thụ văn hóa, nghệ thuật cho công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Thông qua diễn đàn này, các nhà sáng tác, nghệ sĩ và nhà phê bình có cơ hội bày tỏ quan điểm và đánh giá mang tính học thuật. Điều này nhằm nâng cao thị hiếu và định hướng thẩm mỹ công chúng trong lĩnh vực văn học và nghệ thuật.

Từ tháng 8/2016 đến tháng 3/2023, chương trình đã được thực hiện với 80 số và phát sóng trên kênh HTV9 của Đài truyền hình TP.HCM. Tuy nhiên, do một số thay đổi trong quá trình tái cơ cấu, chương trình đã tạm ngưng. Nhận thấy tầm quan trọng của chương trình trong việc lan tỏa giá trị nghệ thuật đến công chúng, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM đã đề xuất tiếp tục triển khai thực hiện chương trình.

Phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thanh Nghị đã nhấn mạnh ý nghĩa và mục tiêu của chương trình. Ông cho rằng chương trình này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh hiện nay của Thành phố. Đồng chí Nguyễn Thanh Nghị đề nghị Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát các quy định pháp luật, lựa chọn đơn vị thực hiện. Ngoài ra, ông cũng đề nghị nghiên cứu hình thức, nội dung và đối tượng thực hiện để đảm bảo yêu cầu và lan tỏa những giá trị tốt đẹp của văn học nghệ thuật đến gần hơn với các tầng lớp nhân dân.

Như vậy, với sự chỉ đạo trực tiếp và định hướng của lãnh đạo Thành ủy TP.HCM, Chương trình Lý luận phê bình văn học, nghệ thuật TP.HCM năm 2025 hứa hẹn sẽ tiếp tục là một diễn đàn quan trọng. Chương trình không chỉ giúp lan tỏa những giá trị nghệ thuật mà còn đóng vai trò định hướng cảm quan thẩm mĩ cho công chúng.

Phạm Công Thắng – Một người đa tài với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực báo chí, nhiếp ảnh, văn học và sưu tầm. Với hơn 40 năm theo đuổi đam mê, ông đã khắc họa tên tuổi của mình trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Sinh năm 1954, ông đã gắn bó mật thiết với ngành báo chí và nhiếp ảnh từ những ngày đầu.

Ông thường được biết đến với biệt danh ‘lãng du’ vì sự nghiệp của mình gắn liền với việc đi lại, khám phá và sáng tạo không ngừng. Là một phóng viên ảnh, ông đã có cơ hội đi đến nhiều nơi, bắt gặp những khoảnh khắc quan trọng và đóng góp cho nền báo chí. Sự đam mê với nhiếp ảnh đã dẫn dắt ông bước vào con đường nhiếp ảnh nghệ thuật – một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và sáng tạo cao độ.

Song song với việc gắn bó với ngành hàng không, ông còn có cơ hội khám phá nhiều quốc gia khác trên thế giới. Thành quả của ông là 3 cuộc triển lãm ảnh và 2 tập sách ảnh cá nhân đã được phát hành. Triển lãm ảnh đầu tiên mang tên ‘Quê hương’ được tổ chức vào năm 1999 tại Thanh Hóa, với những tác phẩm ảnh mang đậm chất văn hóa xứ Thanh. Tiếp nối là triển lãm ‘Khoảnh khắc’ vào năm 2011, ghi lại những hình ảnh về các mặt của đời sống xã hội. Và gần đây nhất là triển lãm ảnh ‘Những lát cắt cuộc sống’ diễn ra vào năm 2024.

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực nhiếp ảnh, ông tiếp tục ‘lãng du’ với một không gian mới – văn học. Trong vòng 5 năm từ 2021-2025, ông đã cho ra đời 4 tập truyện ngắn. Các tác phẩm của ông nhận được nhiều đánh giá tích cực từ các nhà văn và nhà phê bình văn học. Phong cách của ông có thể được mô tả bằng những từ ‘sống động, nhân văn’, mang đến cho người đọc những trải nghiệm mới mẻ.

Song song với sự nghiệp văn học, ông cũng xây dựng một bảo tàng mini mang tên ‘Không gian lưu giữ và trưng bày ký ức Nhiếp ảnh’. Vào ngày 7/6/2025, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã công nhận và trao bằng xác lập kỷ lục Việt Nam cho công trình lưu giữ này. Đây là một minh chứng cho sự đóng góp của ông trong việc bảo tồn và phát triển nền văn hóa.

Tuổi ‘thất thập’, nhưng Phạm Công Thắng vẫn tiếp tục tích cực hoạt động và sáng tạo không ngừng. Ông đã chứng minh rằng ‘gừng càng già càng cay’, tài năng và đam mê không giới hạn bởi tuổi tác. Sự nghiệp của ông sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ trẻ yêu văn hóa, nghệ thuật và nhiếp ảnh.

Tranh cãi về giải thưởng văn chương: ‘Trăm Ngàn’ và câu chuyện ‘bắt chước’ không kỹ

Lễ trao giải cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ 2022-2024 đã diễn ra với sự tham gia của nhiều tác giả và tác phẩm xuất sắc. Tuy nhiên, giải nhì của tác phẩm ‘Trăm Ngàn’ của tác giả Ngô Tú Ngân đã gây ra nhiều tranh cãi và dư luận. Một số người cho rằng tác phẩm này có nội dung và phong cách tương đồng với các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, nhưng với một “phiên bản lỗi”.

Nhiều nhà phê bình văn học đã lên tiếng chỉ trích và so sánh ‘Trăm Ngàn’ với các tác phẩm khác, đặc biệt là của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư. Họ cho rằng tác phẩm này thiếu ý nghĩa và chỉ tập trung vào việc miêu tả cuộc đời khổ sở của một người đàn ông. Điều này đã làm dấy lên cuộc tranh luận về chất lượng và giá trị của tác phẩm đoạt giải.

Trước những phản ứng này, nhà văn Nguyễn Bình Phương, chủ tịch hội đồng giám khảo, đã lên tiếng về vấn đề này. Ông cho rằng việc đánh giá một tác phẩm văn chương là rất chủ quan và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. “Ngoài chất lượng của tác phẩm, việc đoạt giải còn phụ thuộc vào tính cân bằng giữa các giá trị truyền thống và sáng tạo mới, giữa giá trị của vẻ đẹp văn chương thuần túy và giá trị giáo dục nhân tính,” ông Phương khẳng định.

Ông Phương cũng nhấn mạnh rằng, trong nghệ thuật, không có công thức để tạo ra một tác phẩm xuất sắc và cơ duyên cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc một tác phẩm được giải. Điều này cho thấy rằng, việc đánh giá một tác phẩm văn chương không phải là một việc đơn giản và dễ dàng.

Nhà văn Bảo Ninh, thành viên hội đồng chung khảo, cũng góp ý rằng giám khảo các cuộc thi văn chương nên có thêm tiếng nói của các nhà phê bình để có thể đánh giá một cách toàn diện và khách quan hơn. Điều này sẽ giúp đảm bảo rằng các tác phẩm đoạt giải thực sự xứng đáng và có giá trị văn chương cao.

Cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ 2022-2024 đã gây ra nhiều tranh cãi và dư luận về chất lượng và giá trị của các tác phẩm đoạt giải. Điều này một lần nữa cho thấy rằng, giải thưởng văn chương luôn là một vấn đề nhạy cảm và khó khăn. Việc đánh giá và lựa chọn các tác phẩm xuất sắc đòi hỏi sự công bằng, khách quan và chuyên nghiệp từ các giám khảo.

…

…

Tính phổ quát và tính đặc thù luôn tồn tại song song như hai mặt không thể tách rời trong thế giới văn học. Việc khám phá và tìm kiếm những giá trị phổ quát trong văn chương không chỉ giúp người đọc nhận ra sự tương đồng và mối liên kết giữa các cá nhân và cộng đồng, mà còn là nhu cầu thiết yếu để làm giàu thêm chiều sâu và ý nghĩa của các tác phẩm văn học.

Nếu văn chương chỉ tập trung vào tính phổ quát mà bỏ qua tính đặc thù, giá trị của những tác phẩm này sẽ trở nên chung chung và thiếu sức sống, khó có khả năng chạm đến trái tim của người đọc. Mặt khác, nếu chỉ chăm chú vào tính đặc thù, văn chương sẽ trở nên khép kín, tự trị và khó có thể kết nối với cộng đồng nhân loại rộng lớn. Do đó, việc tìm được sự cân bằng giữa tính phổ quát và tính đặc thù là chìa khóa để tạo ra những tác phẩm văn học có giá trị chân thực và sâu sắc.

Cái phổ quát cần phải được nhìn nhận và thể hiện thông qua cái riêng, cái đặc thù của mỗi cá nhân và cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này, văn chương mới có thể vượt qua ranh giới thời gian và không gian, nói lên tiếng nói của con người và tiếp nhận sự đồng cảm từ người đọc. Qua đó, văn học không chỉ phản ánh cuộc sống mà còn góp phần làm giàu thêm tinh thần và tâm hồn con người.

Nhiều nhà văn Việt Nam đã thể hiện một cách xuất sắc mối quan hệ biện chứng giữa tính phổ quát và tính đặc thù trong tác phẩm của mình. Chẳng hạn, trong Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, có một tuyên ngôn mạnh mẽ từ cụ Mết: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Đó là lựa chọn mang tính đặc thù dựa trên điều kiện cụ thể của dân tộc, nhằm mục tiêu bảo vệ hòa bình và tự do – một giá trị phổ quát của nhân loại.

Trong khi đó, Nguyễn Bình Phương lại khai thác cái ác trong bối cảnh cụ thể của cuộc chiến tranh, của những xung đột văn hóa – xã hội Việt Nam. Tác giả đã thể hiện một cách sâu sắc và đa chiều về bản chất của con người, làm nổi bật sự tương phản giữa các giá trị phổ quát như tình yêu, hòa bình với thực tại khắc nghiệt của chiến tranh và đời sống.

Không thể không nhắc đến Trương Đăng Dung, người đã thổi hồn vào những phạm trù phổ quát gắn với nhân loại nói chung thông qua nỗi bất an của sự tồn tại cá nhân. Từ “sự tồn sinh cá nhân” ấy, qua những ưu tư nghiêm khắc liên quan đến thân phận con người Việt Nam, cái phổ quát mới có sức sống, có da thịt và linh hồn để không trở nên mơ hồ, rỗng nghĩa.

Như vậy, sự hiện diện của cả tính phổ quát và tính đặc thù trong văn chương đã tạo nên những tác phẩm có giá trị sâu sắc. Khi văn chương biết kết hợp và hài hòa hai yếu tố này, nó có thể tạo ra những tác phẩm có sức mạnh trong việc chạm đến trái tim người đọc và để lại dấu ấn lâu dài trong lòng họ.