Dân số Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) năm 2024 chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Sự sụt giảm này đặt ra nhiều vấn đề đối với tương lai của đất nước, từ suy giảm năng suất lao động đến áp lực lên ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được chỉ ra là giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể ‘an cư’ và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con.

Hiện tượng ‘Thế hệ 3 Không’ – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con – đang hình thành một cách lặng lẽ. Điều này cho thấy một xu hướng mới trong xã hội, khi người trẻ chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân thay vì lập gia đình. Theo khảo sát, 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ.

Việt Nam đang tiến nhanh đến trạng thái ‘xã hội ít trẻ em’ và nguy cơ rơi vào bẫy ‘già hóa trước khi giàu’. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra nhiều thách thức đối với hệ thống bảo hiểm, y tế và ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi.

Nhiều quốc gia đã trải qua tình trạng giảm sinh và rất khó phục hồi. Kinh nghiệm từ các nước cho thấy, mức sinh giảm sâu thường có nguyên nhân từ nhiều yếu tố, trong đó giá nhà đất phi mã là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng. Do đó, chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai.

Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Điều này đòi hỏi sự tham gia và phối hợp của các cấp chính quyền, cũng như sự hỗ trợ và tham gia của cộng đồng. Một số giải pháp có thể được xem xét, chẳng hạn như hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng, hoặc xây dựng các chính sách khuyến khích sinh con.

Tìm hiểu thêm về các chính sách nhà ở và hỗ trợ gia đình tại Việt Nam.

Tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến già hóa dân số và giảm sinh tại Việt Nam.

Tìm hiểu thêm về các hoạt động của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam.

Thái Lan đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng y tế công cộng nghiêm trọng khi tỷ lệ các vấn đề sức khỏe tâm thần tăng mạnh và tỷ lệ sinh ở mức thấp kỷ lục. Theo báo cáo sức khỏe Thái Lan 2025 do Quỹ Phát triển sức khỏe (ThaiHealth) và Đại học Mahidol công bố, hiện có 13,4 triệu người Thái gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần hoặc rối loạn tâm lý. Điều này cho thấy một tình hình đáng lo ngại về sức khỏe tâm thần tại Thái Lan.

Đặc biệt, tỷ lệ tự tử tại Thái Lan đã tăng liên tục trong một thập kỷ qua, và đáng lo ngại nhất là ở nhóm thanh thiếu niên từ 15-29 tuổi. Nhóm tuổi này chịu áp lực lớn từ nhiều phía, bao gồm áp lực học tập, ảnh hưởng của mạng xã hội và kỳ vọng xã hội nặng nề. Những áp lực này đã góp phần làm tăng tỷ lệ tự tử ở nhóm tuổi này.

Bên cạnh đó, nhóm trung niên từ 45-59 tuổi ghi nhận mức độ hạnh phúc thấp nhất từng có, phản ánh sự mong manh về cảm xúc trong giai đoạn chuyển tiếp của cuộc đời. Mặc dù một phần ba dân số Thái có hiểu biết nhất định về sức khỏe tâm thần, nhiều định kiến vẫn tồn tại. Điều này cho thấy cần có những nỗ lực để nâng cao nhận thức và giảm thiểu định kiến về sức khỏe tâm thần.

Báo cáo cũng nhấn mạnh tỷ lệ sinh tại Thái Lan đã chạm đáy – mức thấp nhất trong lịch sử quốc gia. Nguyên nhân chính bắt nguồn từ những thay đổi về kinh tế – xã hội, như vai trò của phụ nữ thay đổi, chi phí sinh hoạt gia tăng và giới trẻ ưu tiên sự độc lập và cân bằng công việc – cuộc sống. Những thay đổi này đã dẫn đến một sự giảm mạnh trong tỷ lệ sinh.

Các chuyên gia nhận định rằng ngay cả tại những quốc gia có chính sách khuyến khích sinh, việc tăng mong muốn sinh con vẫn là một thách thức. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách cho xã hội Thái trong việc điều chỉnh và chuẩn bị cho các hệ quả lâu dài của tỷ lệ sinh thấp.

Ngoài sức khỏe tâm thần và dân số, báo cáo sức khỏe Thái Lan 2025 còn chỉ ra những vấn đề y tế nổi bật khác tại nước này như thuốc lá điện tử, cần sa y tế và tác động xã hội của các sòng bạc. Những vấn đề này cần được quan tâm và giải quyết để đảm bảo sức khỏe và an toàn cho người dân.

Tương tự, Hàn Quốc đang đối mặt với thách thức dân số già và tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới. Để giải quyết vấn đề này, Hàn Quốc đang đặt cược mạnh mẽ vào công nghệ robot thông qua sự kết hợp giữa các tập đoàn tư nhân và chính sách quốc gia. Việc ứng dụng công nghệ robot có thể giúp giải quyết một phần những thách thức về dân số và kinh tế.