Nhiều người lớn lên trong gia đình có anh hoặc chị em ruột đồng giới, nhưng vẫn mang theo nỗi cô đơn, tủi thân và cảm giác bị bỏ rơi. 심지어, họ còn cảm thấy chưa từng được là chính mình.

Tùng, 41 tuổi, nhân viên kinh doanh tại TP.HCM, là một trong số đó. Anh có một người anh trai lớn hơn ba tuổi, người mà từ nhỏ đã học giỏi và năng động. Trong khi đó, Tùng tự nhận mình là người trầm tính và ít nổi bật. Mỗi lần anh trai đoạt giải hoặc được điểm cao, cả nhà lại xúm xít chúc mừng, trong khi Tùng chỉ nhận lại vài nụ cười lấy có. Sự trầm lặng và cảm giác bị bỏ rơi đã theo anh vào đời sống hôn nhân, và đến nay, Tùng vẫn thấy khó gần với chính vợ con mình.

Tương tự, Hương, 39 tuổi, nhân viên kế toán tại Đồng Nai, từ nhỏ thường bị mẹ so sánh với hai người chị gái giỏi giang và xinh đẹp. Cô thường xuyên thu mình, ganh tị âm thầm và cảm thấy mình không có gì nổi bật. Một lần trong bữa cơm gia đình, khi Hương mới nói được vài lời về chuyện ở trường, thì mẹ và hai chị đã nhanh chóng chuyển sang chuyện khác như thể không nghe thấy. Hương từng mong các chị làm gì đó sai sai, tệ tệ để cô đỡ thấy mình kém cỏi.

Hai câu chuyện này không phải là cá biệt. Nhiều cha mẹ có con một bề vẫn xem đó là điều thuận lợi, đỡ cực hơn trong việc nuôi dạy con. Tuy nhiên, phía sau sự thuận tiện này lại tiềm ẩn những thách thức trong sự phát triển tâm lý, vai trò giới và bản sắc cá nhân của mỗi đứa trẻ.

Để thay đổi điều này, cha mẹ cần thay đổi cách nhìn về từng đứa trẻ, không nên áp đặt suy nghĩ con trai phải mạnh mẽ hay con gái phải dịu dàng. Khi được công nhận đúng với bản thân, trẻ sẽ tự tin hơn, sống thật hơn, không phải gồng mình theo khuôn mẫu để làm vừa lòng người khác. Sự công bằng không nằm ở đối xử giống nhau, mà ở việc thấu hiểu và đáp ứng đúng nhu cầu riêng của mỗi đứa trẻ.

Cha mẹ cần cởi bỏ hình mẫu vàng trong vô thức và tránh việc so sánh giữa các con. Điều quan trọng là không để một đứa trẻ trở thành tiêu chuẩn mà những đứa còn lại phải gồng mình bắt chước. Thay vào đó, cha mẹ nên chú ý nhiều hơn đến đứa con trầm lặng, ghi nhận cả những nỗ lực nhỏ, thay vì vô tình tạo cảm giác hơn – kém giữa các con.

Tôn trọng sự khác biệt và tạo không gian để mỗi đứa trẻ lớn lên theo cách riêng cũng là điều cần thiết. Cha mẹ không nên ép các con mặc giống nhau, chơi cùng môn thể thao hay làm mọi việc theo một khuôn mẫu chỉ vì thuận tiện. Cần tránh đóng khung vai trò của trẻ trong gia đình, mà nên luân phiên phân công công việc trong nhà để các con được trải nghiệm nhiều vai trò khác nhau.

Cha mẹ nên chủ động tạo ra môi trường sống cân bằng để trẻ được tiếp xúc sớm và lành mạnh với người khác giới tính. Hãy khuyến khích con chơi với bạn bè đa dạng, tham gia hoạt động cộng đồng. Những trải nghiệm này giúp trẻ mở rộng hiểu biết, học cách lắng nghe, hợp tác và tôn trọng sự khác biệt.

Đặc biệt, với những ai từng lớn lên trong gia đình một bề, những tổn thương thuở nhỏ có thể âm thầm tích tụ và kéo dài đến tận khi trưởng thành. Để bước ra khỏi những dư chấn đau thương ấy, ta cần dám thừa nhận tổn thương, lắng nghe cảm xúc và tìm cách chữa lành.

Bộ phim tâm lý ‘Adolescence’ trên Netflix đã gây sốt toàn cầu với câu chuyện về Jamie Miller, một cậu bé 13 tuổi bị ám ảnh tâm lý cực đoan từ những lần bị cha lôi ra sân bóng, sân điền kinh, võ đài. Câu chuyện này không chỉ là nội dung của một bộ phim hư cấu mà còn là hiện thực mà nhiều đứa trẻ đang phải trải qua.

Nhà tâm lý học John Amaechi, từng là ngôi sao bóng rổ, khẳng định rằng nhiều phụ huynh sau khi xem xong ‘Adolescence’ sẽ nhận ra rằng nỗi sợ hãi ở môi trường thể thao không chỉ là nội dung của một bộ phim. Đây là câu chuyện hiện hữu trong cuộc sống hàng ngày của nhiều trẻ em. Câu chuyện của Miller trong phim nêu bật những vấn đề gai góc trong xã hội, bao gồm cả việc trẻ em bị ép buộc tham gia thể thao mà không có sự tự nguyện.

Cha của Miller đã đẩy con trai ra sân bóng đá, sân điền kinh và võ đài quyền anh với hy vọng cậu bé có thể hoạt bát, năng động hơn. Tuy nhiên, tất cả đều phản tác dụng khi thứ ông không có cho con trai là thời gian và sự quan tâm. Điều này dẫn đến việc Miller cảm thấy bị áp lực và sợ hãi khi tham gia các hoạt động thể thao.

Nhà tâm lý học Richard Keegan đã thực hiện một khảo sát trên 1.120 học sinh và phát hiện rằng 80% trẻ cho biết các em không hề hứng thú với thể thao vì phải chịu áp lực quá nhiều, và 44% nói từng ám ảnh vì vấn nạn bắt nạt trong sân chơi thể thao. Điều này cho thấy rằng môi trường thể thao có thể có tác động tiêu cực đến trẻ em nếu chúng không được hỗ trợ và khuyến khích một cách đúng đắn.

Mô hình trại hè thể thao được sáng lập bởi Luther Halsey Gulick từ cuối thế kỷ 19 với tôn chỉ ‘cơ thể, trí não, tinh thần’ thông qua hoạt động trại hè để kích thích tinh thần vận động của trẻ em. Tuy nhiên, mô hình này đã biến tướng khi người làm kinh doanh chỉ nói đến phương thức và tác dụng, mà bỏ qua tôn chỉ ban đầu về sự tự nguyện.

Các chuyên gia tâm lý và giáo dục đang lên tiếng cảnh báo về những mặt trái của việc ép buộc trẻ em tham gia thể thao. Tiến sĩ Amanda Visek khẳng định rằng điều quan trọng nhất là cảm giác vui vẻ khi vận động, chứ không phải kỹ năng hay cạnh tranh. Khi niềm vui qua đi hoặc không tồn tại, trẻ chỉ cảm thấy sợ hãi trước sự cạnh tranh của thể thao.

Tiến sĩ Avery Faigenbaum cũng cảnh báo rằng trẻ em không thể trở nên năng động chỉ sau 1-2 tuần lễ bị đẩy đến các trại hè. Trên thực tế, chúng chắc chắn sẽ chấn thương vì chưa quen với vận động, rồi sau đó sẽ bị ám ảnh, sợ hãi với thể thao.

Để giúp trẻ em phát triển một cách lành mạnh và yêu thích thể thao, các phụ huynh cần phải có cách tiếp cận khác. Thay vì ‘ném con trẻ vào một trại hè, hãy kiên nhẫn với những sân chơi thể thao, trang bị từng chút một, khuyến khích, tìm tòi, khơi dậy thế mạnh, sự đam mê và yêu thích với một số kỹ năng vận động, một số môn thể thao của những đứa trẻ’. Quan trọng là sự tự nguyện và cảm giác vui vẻ khi vận động.

Các chuyên gia cũng khuyên rằng phụ huynh nên chú ý đến nhu cầu và sở thích của con cái, không nên ép buộc chúng tham gia thể thao nếu chúng không muốn. Điều này sẽ giúp trẻ em phát triển một cách tự nhiên và yêu thích thể thao một cách lành mạnh. (Netflix cung cấp nhiều bộ phim và chương trình truyền hình về chủ đề này, bao gồm cả ‘Adolescence’.)