Cần Thơ, một thành phố ở vùng Đồng bằng Sông Cửu Long, là nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống. Tại đây, các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ đang trở thành điểm sáng trong phong trào bảo tồn văn hóa Khmer Nam Bộ. Những câu lạc bộ này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer mà còn mở ra hướng đi tiềm năng cho phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

Trong một buổi sinh hoạt tại các câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ và nghề quết cốm dẹp của xã Thuận Hòa, du khách có thể trải nghiệm sự sôi nổi và phong phú của văn hóa Khmer. Với âm thanh của dàn nhạc ngũ âm, trống Chhay-dăm, và giai điệu dân gian Khmer uyển chuyển, tiếng quết cốm dẹp… tạo nên một bức tranh sinh động và hấp dẫn. Nhiều thành viên tham gia các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ bày tỏ rằng tham gia vào các hoạt động này giúp họ hiểu và yêu hơn văn hóa dân tộc mình, tự tin biểu diễn và kết nối với bạn bè gần xa.

Ông Lý Sim, chủ nhiệm một câu lạc bộ, chia sẻ rằng mục tiêu của họ không chỉ là biểu diễn phục vụ lễ hội, du khách gần xa mà còn mong muốn truyền nghề cho thế hệ trẻ, gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc. Trước nguy cơ mai một của nhiều loại hình văn hóa truyền thống, Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” đã được triển khai. Dự án này đã hỗ trợ thành lập nhiều câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ, trình diễn trang phục truyền thống, nghề quết cốm dẹp của đồng bào Khmer tại xã Phú Tân (cũ, nay là xã Thuận Hòa), thu hút gần 30 thành viên.

Song song với bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, ngành chức năng còn kết hợp phát triển du lịch cộng đồng. Các làng nghề như đan đát, cốm dẹp, nhạc ngũ âm được khuyến khích phát triển, vừa phục vụ du khách, vừa tạo thêm thu nhập cho người dân. Ông Lưu Thanh Hùng, Trưởng Đoàn Nghệ thuật Khmer, cho biết rằng Đoàn hỗ trợ, truyền dạy nghệ thuật cho các câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ các xã, phường. Các câu lạc bộ này vừa góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa Khmer, vừa là điểm nhấn thu hút du khách trong hành trình khám phá văn hóa Khmer Nam Bộ.

Chợ nổi Cái Răng, một biểu tượng văn hóa của miền Tây Nam Bộ, vừa được tạp chí du lịch Travel+Leisure Asia xếp vào vị trí thứ 7 trong danh sách ’10 khu chợ ẩm thực hấp dẫn nhất thế giới’. Sự công nhận này không chỉ phản ánh giá trị của văn hóa ẩm thực sông nước đặc trưng mà còn là cơ hội để bảo tồn và phát triển nét sinh hoạt độc đáo này. Tuy nhiên, thực tế cho thấy văn hóa chợ nổi đang dần mai một khi số lượng ghe thuyền tham gia giảm đáng kể.

Không còn là không gian văn hóa sôi động, chợ nổi hiện nay chỉ còn tồn tại như những điểm tham quan du lịch. Trước đây, chợ nổi là một phần không thể thiếu của đời sống dân cư vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi mà mỗi chiếc ghe là một ‘gian hàng’, mỗi thương hồ là một thành viên của cộng đồng cư dân sông nước. Sự tồn tại của chợ nổi không chỉ đáp ứng nhu cầu trao đổi hàng hóa mà còn là biểu hiện của văn hóa ‘trên bến dưới thuyền’.

Tuy nhiên, sự thay đổi của thời gian và điều kiện kinh tế đã khiến cho chợ nổi không còn giữ được vai trò quan trọng trong đời sống của người dân. Tại chợ nổi Cái Răng, nơi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2016, số lượng ghe buôn đã giảm từ hơn 500 xuống còn chưa đầy 250 trong vòng một thập kỷ. Tương tự, các chợ nổi khác như Cái Bè, Ngã Năm, Ngã Bảy hay Long Xuyên cũng chứng kiến sự suy giảm đáng kể trong số lượng thương hồ và ghe thuyền.

Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng này là việc xây dựng bờ kè ở nhiều địa phương để chống sạt lở, khiến ghe thuyền khó cập bến. Điều này đã vô tình cắt đứt dòng giao thương truyền thống và khiến nhiều thương hồ buộc phải rời ghe, bỏ nghề mưu sinh đã gắn bó hàng chục năm. Chi phí xăng dầu tăng cao, không có nơi neo đậu ổn định, thiếu người kế tục và không còn khách mua thực sự là những khó khăn mà họ phải đối mặt.

Theo các chuyên gia, để bảo tồn chợ nổi, cần tập trung vào việc khôi phục sinh kế bền vững cho thương hồ. Nếu không còn thương hồ, chợ nổi sẽ chỉ còn là một hình thức trình diễn, thiếu đi sức sống từ cộng đồng. Một số giải pháp đã được đề xuất như quy hoạch lại chợ nổi theo hướng ‘phố chợ trên sông’, có bến ghe riêng, phân khu rõ ràng giữa hoạt động du lịch và hoạt động thương mại thực thụ. Bên cạnh đó, việc miễn giảm chi phí neo đậu, hỗ trợ nhiên liệu cũng sẽ giúp người buôn ghe duy trì sinh kế.

Việc tổ chức các hoạt động văn nghệ dân gian như hò, đờn ca tài tử, cũng như giới thiệu ẩm thực miền Tây ngay trên thuyền sẽ góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa. Thái Lan đã thành công trong việc dàn dựng không gian văn hóa sống động và bài học này có thể được áp dụng cho Việt Nam. Dự thảo Đề án bảo tồn Chợ nổi Cái Răng đến năm 2030 đã đề xuất một mô hình phát triển tích hợp bao gồm những khu vực kinh doanh thương mại dịch vụ, trưng bày các sản phẩm OCOP, nông sản, khu vực biểu diễn nghệ thuật và khu vực vựa của thương hồ.

Giữ được thương hồ là giữ được nhịp sống ghe thuyền, giữ được văn hóa và giữ được chính linh hồn của miền sông nước phương Nam. Bảo tồn chợ nổi không chỉ là bảo tồn một nét văn hóa mà còn là bảo tồn lối sống, sinh kế và tinh thần của một cộng đồng.

Mô hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông gắn với du lịch tại xã biên giới Tuy Đức (Lâm Đồng) đã được triển khai với mục tiêu đánh thức niềm tự hào và biến di sản thành tài sản hướng tới phát triển bền vững. Người M’Nông sở hữu kho tàng văn hóa phong phú, với những phong tục tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

TS. Bùi Thị Hoa, Phó Phân viện trưởng phụ trách Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Nam cho biết, sự thay đổi phương thức sản xuất, chuyển đổi cây trồng, quá trình hội nhập văn hóa đương đại đã tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa của người M’Nông. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, cần kiểm kê và số hóa để lưu giữ; và thực hiện truyền dạy, kết nối thế hệ, qua đó giúp mạch nguồn truyền thống được duy trì, phát triển một cách bền vững hơn.

Mô hình bảo tồn và phát huy văn hóa M’Nông đã được ra mắt vào ngày 28/6 vừa qua. Dự án nằm trong khuôn khổ dự án 06 ‘Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch’ thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024 trên địa bàn huyện biên giới Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (cũ), nay là xã Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng.

Dự án đã tổ chức truyền dạy cồng chiêng, múa, ẩm thực truyền thống, dệt thổ cẩm, đan lát và quy trình làm rượu cần tại cộng đồng bon Bu N’Drung. Các buổi tập huấn chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia về di sản văn hóa các dân tộc, kỹ năng thực hiện bảo tồn và phát triển văn hóa trên địa bàn, ‘đánh thức’ khả năng trình diễn nghệ thuật dân gian, phát triển du lịch bằng cách ‘biến di sản thành tài sản’, tạo sinh kế cho cộng đồng một cách bền vững.

Mô hình đã được bàn giao cho chính quyền xã Tuy Đức mới để tiếp tục vận hành và phát huy, có chương trình kết nối các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục địa phương; tạo liên kết gắn với các điểm du lịch – tài nguyên tự nhiên và nhân văn trên địa bàn. Đồng thời, kết nối với các tour-tuyến giới thiệu Nhà văn hóa cộng đồng, không gian trưng bày ‘Hội tụ sắc màu văn hóa truyền thống M’Nông’ và không gian nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, dân ca, dân vũ; cùng trải nghiệm ẩm thực ‘hương vị rừng, hương vị suối’… để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Với mong muốn biến di sản thành tài sản, mô hình này không chỉ gắn kết du lịch với phát triển kinh tế, tạo thêm nguồn thu cho địa phương, mà còn nâng cao ý thức của người dân về vốn giá trị truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa M’Nông, và tăng cường sự kết nối cộng đồng.

Na Uy đang tích cực hướng tới một mô hình du lịch bền vững và có trách nhiệm, tránh xa du lịch đại trà vốn gây áp lực lên các điểm đến nổi tiếng như quần đảo Lofoten hay thành phố Tromsø. Hãng du thuyền Hurtigruten đã tiên phong trong việc khởi xướng chương trình ‘Làng mở’, một sáng kiến đưa du khách đến những cộng đồng ven biển xa xôi, mang lại trải nghiệm độc đáo mà du khách không thể tìm thấy trong các tour du lịch truyền thống.

Chương trình ‘Làng mở’ diễn ra trong suốt mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 9, cho phép hành khách trên các chuyến du thuyền Signature Line của Hurtigruten ghé thăm ba ngôi làng biệt lập: Bessaker, Træna và Sæbø. Đây là những nơi mà các chuyến tàu thông thường không dừng chân. Với số lượng du khách mỗi chuyến bị giới hạn ở mức 500 người, chương trình đảm bảo rằng du khách có thể tạo ra những kết nối có ý nghĩa mà không làm phá vỡ nhịp sống yên bình của các làng.

Mô hình này không chỉ mang lại lợi ích cho du khách mà còn khuyến khích sự tương tác thực sự giữa du khách và người dân địa phương. Thông qua chương trình, du khách có cơ hội hòa mình vào cuộc sống địa phương, trải nghiệm văn hóa và phong tục của các cộng đồng ven biển xa xôi. Đáng chú ý, du khách không phải chịu thêm bất kỳ chi phí nào, trong khi mỗi ngôi làng sẽ nhận được 250 NOK (khoảng 25 USD) từ hãng Hurtigruten cho mỗi lượt khách. Nguồn tài chính này sẽ trực tiếp hỗ trợ cộng đồng địa phương trong việc phát triển dịch vụ, văn hóa và sinh kế.

Đặc biệt, tại Bessaker, du khách sẽ được chào đón bằng nhạc sống, diễu hành lễ hội, hoạt động chạm khắc gỗ, cùng cơ hội thưởng thức súp thịt truyền thống, cà phê và bánh ngọt do chính người dân địa phương làm ra. Làng Træna mang đến một trải nghiệm du lịch linh hoạt hơn, với một cuốn sách hướng dẫn nhỏ giúp du khách tự mình khám phá Nhà nguyện Petter Dass, bảo tàng làng và các địa danh tâm linh, lịch sử. Trong khi đó, tại Sæbø, hành khách được mời tham dự một buổi hòa nhạc trong nhà thờ do các nhạc sĩ địa phương biểu diễn tại không gian nghệ thuật đậm chất cộng đồng. Ngoài ra, chuyến thăm Trung tâm Avalanche cùng hướng dẫn viên bản xứ giúp du khách hiểu hơn về thiên nhiên và đời sống vùng núi hiểm trở của Na Uy.

Chương trình ‘Làng mở’ không chỉ là một hoạt động kinh tế đơn thuần mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thắp lại hy vọng cho các làng nhỏ ven biển vốn đang phải đối mặt với áp lực dân cư rời đi và thiếu vắng cơ hội phát triển. Ông Knut Johan Monkan, đại diện cộng đồng Bessaker, chia sẻ: ‘Trong một ngôi làng chỉ có 170 người, có đến 12 doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp từ mô hình này, từ thợ làm bánh, nghệ sĩ đến các nhà hàng và điểm du lịch’.

Ông Odd Tore Skildheim, Giám đốc phát triển sản phẩm của Hurtigruten, cho biết mục tiêu của chương trình không chỉ là tạo ra trải nghiệm độc đáo cho du khách mà còn đem lại giá trị thiết thực cho người dân địa phương. Na Uy đã chính thức áp thuế du lịch vào năm nay, sau khi số lượng du khách đạt mức kỷ lục, gây áp lực lên cơ sở hạ tầng và môi trường tại các điểm du lịch nổi tiếng. Trong bối cảnh đó, sáng kiến ‘Làng mở’ nổi lên như một giải pháp nhân văn, giúp giảm tải cho các khu vực quá đông đúc và góp phần phân phối đều hơn lợi ích du lịch đến những cộng đồng ít người biết tới.

Lào Cai vừa có thêm hai di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có “Tri thức dân gian chế biến cá nướng, vịt bầu lam và rượu men lá của người Tày xã Nghĩa Đô”. Đây là loại hình thuộc nhóm ẩm thực đầu tiên của tỉnh.

Xã Nghĩa Đô, nơi cư trú của cộng đồng người Tày tại Lào Cai, nổi tiếng với nền văn hóa truyền thống đậm nét từ ẩm thực đến các nghề thủ công. Trước đó, vào tháng 4/2025, nghề đan lát truyền thống của người Tày Nghĩa Đô đã được ghi danh trong danh mục quốc gia, khẳng định thêm giá trị văn hóa độc đáo của vùng đất này.

Ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết ẩm thực ở Nghĩa Đô được đánh giá cao bởi sự độc đáo đến từ nguyên liệu, quy trình, cách thức làm ra món ăn, nguyên tắc khi thưởng thức trên mâm. “Ẩm thực nơi đây là tập hợp của nhiều yếu tố từ thổ nhưỡng, nguồn nước, khí hậu để tạo nên hương vị riêng của địa phương,” ông Nghĩa cho biết.

Từ tập quán canh tác nương rẫy và cuộc sống gắn liền với rừng núi cao, đồng bào Tày đã sáng tạo nên một cách nấu ăn rất riêng: sử dụng ống tre, ống nứa thay cho nồi, xoong. Những món ăn đặc trưng như cơm lam, cá suối lam, rau rừng lam… Điểm chung của các món lam là hương vị đậm đà, giữ được độ ẩm và thơm nức mùi tre nứa.

Tại Nghĩa Đô, nhiều món ăn được chế biến từ nguyên liệu sẵn có tại địa phương, trong đó nổi bật là món “vịt bầu lam”. Món ăn này vẫn tuân thủ triết lý âm dương – ngũ hành trong ẩm thực truyền thống: thịt vịt được lọc và chặt (Kim), nấu trong ống tre (Mộc), dùng nước suối hoặc nước có sẵn trong ống tre (Thủy), nấu bằng lửa nhỏ (Hỏa), trên nền đất giữa núi rừng (Thổ).

Không chỉ hấp dẫn bởi nét ẩm thực truyền thống, các nghề thủ công của người Tày ở Nghĩa Đô cũng phản ánh sự tỉ mỉ, khéo léo và óc thẩm mỹ tinh tế. Từ khâu lựa chọn nguyên liệu, vót nan, định hình khung cho đến kỹ thuật nhuộm màu, hong dẻo – tất cả đều đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng cao.

Những di sản văn hóa phi vật thể của Lào Cai đang được chính người dân địa phương gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ. Đây cũng chính là nguồn tài nguyên du lịch độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn riêng cho vùng đất này.

Xã Nghĩa Đô đang được biết đến như một điểm sáng trên bản đồ du lịch Lào Cai, là hình mẫu tiêu biểu cho phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống. Năm 2023, Nghĩa Đô đón khoảng 21.000 lượt khách, thu về 12,6 tỷ đồng từ hoạt động du lịch; sang năm 2024, lượng khách tăng lên 25.000 lượt, doanh thu từ du lịch cộng đồng ước đạt 15 tỷ đồng.

Ông Đỗ Văn Lưu, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô cho biết địa phương lấy văn hóa dân tộc Tày là cốt lõi để phát triển dịch vụ du lịch. Thời gian tới, xã tiếp tục vừa bảo tồn vừa phát triển văn hóa và các dịch vụ du lịch bền vững để củng cố thương hiệu của du lịch cộng đồng Nghĩa Đô; đồng thời tạo sinh kế, tăng thu nhập cho người dân.

Với đà tăng trưởng này, Lào Cai đặt mục tiêu trong năm 2025 sẽ đón khoảng 12,3 triệu lượt khách, mang lại doanh thu ước đạt 46.705 tỷ đồng. Tầm nhìn đến năm 2030, địa phương kỳ vọng sẽ thu hút khoảng 16,5 triệu lượt khách, doanh thu đạt gần 74.800 tỷ đồng – từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GRDP của tỉnh.

Để khai thác hiệu quả sức mạnh văn hóa trong phát triển du lịch, biến di sản thành tài sản, cần sự vào cuộc bền bỉ, sáng tạo và chung tay đồng thuận của chính quyền và người dân. Mỗi di sản đều mang trong mình những câu chuyện hấp dẫn thể hiện nét đẹp văn hóa các tộc người. Do đó, bên cạnh việc gìn giữ di sản cần tăng cường công tác quảng bá, để mỗi người cùng hiểu – cùng yêu – cùng bảo tồn những di sản đa dạng trong đời sống hiện nay.

Trong bối cảnh hiện nay, tỉnh Khánh Hòa đang đứng trước những cơ hội mới và triển vọng sau quá trình sáp nhập. Quá trình này không chỉ mở ra những khả năng phát triển du lịch bền vững mà còn cho phép tỉnh mở rộng không gian kinh tế biển. Với mục tiêu trở thành một trung tâm động lực tại khu vực miền Trung và cả nước vào năm 2030, Khánh Hòa đang trải qua một quá trình chuyển đổi với những đột phá quan trọng.

Nhằm thúc đẩy quá trình này và thảo luận về những bước tiến quan trọng trong giai đoạn chuyển đổi và phát triển của tỉnh, Báo Tiền Phong phối hợp với Ủy ban Nhân dân tỉnh Khánh Hòa tổ chức hội thảo với chủ đề ‘Khánh Hòa: Hiện thực hóa tầm nhìn thành phố trực thuộc Trung ương – Đột phá trong kỷ nguyên mới’. Hội thảo sẽ diễn ra vào ngày 25/7 tại Khu du lịch Bắc bán đảo Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa. Sự kiện này hứa hẹn sẽ là một diễn đàn quan trọng để các chuyên gia, nhà quản lý và các bên liên quan cùng nhau thảo luận về tương lai của tỉnh Khánh Hòa.

Với chủ đề tập trung vào việc hiện thực hóa tầm nhìn của Khánh Hòa trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, hội thảo sẽ đề cập đến những thách thức và cơ hội mà tỉnh đang đối mặt. Đặc biệt, sự kiện này sẽ tập trung vào việc tìm kiếm các giải pháp và đề xuất chính sách để hỗ trợ Khánh Hòa trong việc đạt được mục tiêu phát triển bền vững và trở thành một trung tâm kinh tế, du lịch quan trọng của cả nước.

Trong khuôn khổ hội thảo, các đại biểu sẽ có cơ hội trao đổi và thảo luận về những chiến lược phát triển du lịch bền vững, bảo tồn và phát huy giá trị của các khu vực di tích lịch sử và văn hóa, cũng như các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế biển. Sự tham gia của các chuyên gia và nhà quản lý sẽ mang lại những góc nhìn mới mẻ và những giải pháp sáng tạo cho sự phát triển của Khánh Hòa trong thời gian tới.

Trước những cơ hội và thách thức đang chờ đợi, tỉnh Khánh Hòa đang nỗ lực không ngừng để hiện thực hóa tầm nhìn của mình. Hội thảo với chủ đề ‘Khánh Hòa: Hiện thực hóa tầm nhìn thành phố trực thuộc Trung ương – Đột phá trong kỷ nguyên mới’ sẽ là một bước tiến quan trọng trong việc cụ thể hóa những mục tiêu và chiến lược phát triển của tỉnh. Thông qua sự kiện này, Khánh Hòa hy vọng sẽ thu hút được sự quan tâm và hỗ trợ từ các cấp chính quyền, các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước, góp phần đưa tỉnh phát triển bền vững và toàn diện trong tương lai.