Tính phổ quát và tính đặc thù luôn tồn tại song song như hai mặt không thể tách rời trong thế giới văn học. Việc khám phá và tìm kiếm những giá trị phổ quát trong văn chương không chỉ giúp người đọc nhận ra sự tương đồng và mối liên kết giữa các cá nhân và cộng đồng, mà còn là nhu cầu thiết yếu để làm giàu thêm chiều sâu và ý nghĩa của các tác phẩm văn học.

Nếu văn chương chỉ tập trung vào tính phổ quát mà bỏ qua tính đặc thù, giá trị của những tác phẩm này sẽ trở nên chung chung và thiếu sức sống, khó có khả năng chạm đến trái tim của người đọc. Mặt khác, nếu chỉ chăm chú vào tính đặc thù, văn chương sẽ trở nên khép kín, tự trị và khó có thể kết nối với cộng đồng nhân loại rộng lớn. Do đó, việc tìm được sự cân bằng giữa tính phổ quát và tính đặc thù là chìa khóa để tạo ra những tác phẩm văn học có giá trị chân thực và sâu sắc.

Cái phổ quát cần phải được nhìn nhận và thể hiện thông qua cái riêng, cái đặc thù của mỗi cá nhân và cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này, văn chương mới có thể vượt qua ranh giới thời gian và không gian, nói lên tiếng nói của con người và tiếp nhận sự đồng cảm từ người đọc. Qua đó, văn học không chỉ phản ánh cuộc sống mà còn góp phần làm giàu thêm tinh thần và tâm hồn con người.

Nhiều nhà văn Việt Nam đã thể hiện một cách xuất sắc mối quan hệ biện chứng giữa tính phổ quát và tính đặc thù trong tác phẩm của mình. Chẳng hạn, trong Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, có một tuyên ngôn mạnh mẽ từ cụ Mết: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Đó là lựa chọn mang tính đặc thù dựa trên điều kiện cụ thể của dân tộc, nhằm mục tiêu bảo vệ hòa bình và tự do – một giá trị phổ quát của nhân loại.

Trong khi đó, Nguyễn Bình Phương lại khai thác cái ác trong bối cảnh cụ thể của cuộc chiến tranh, của những xung đột văn hóa – xã hội Việt Nam. Tác giả đã thể hiện một cách sâu sắc và đa chiều về bản chất của con người, làm nổi bật sự tương phản giữa các giá trị phổ quát như tình yêu, hòa bình với thực tại khắc nghiệt của chiến tranh và đời sống.

Không thể không nhắc đến Trương Đăng Dung, người đã thổi hồn vào những phạm trù phổ quát gắn với nhân loại nói chung thông qua nỗi bất an của sự tồn tại cá nhân. Từ “sự tồn sinh cá nhân” ấy, qua những ưu tư nghiêm khắc liên quan đến thân phận con người Việt Nam, cái phổ quát mới có sức sống, có da thịt và linh hồn để không trở nên mơ hồ, rỗng nghĩa.

Như vậy, sự hiện diện của cả tính phổ quát và tính đặc thù trong văn chương đã tạo nên những tác phẩm có giá trị sâu sắc. Khi văn chương biết kết hợp và hài hòa hai yếu tố này, nó có thể tạo ra những tác phẩm có sức mạnh trong việc chạm đến trái tim người đọc và để lại dấu ấn lâu dài trong lòng họ.

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng đất đa dạng văn hóa, với trên 100 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tại đây, đời sống văn hóa tinh thần của bà con đã có nhiều bước tiến đáng kể nhờ sự nỗ lực của người dân và sự quan tâm đầu tư, hỗ trợ của Trung ương, địa phương. Đặc biệt, văn hóa Khmer ở đây đã trở thành nét bản sắc của vùng đất, với nhiều loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống được phục hồi và phát triển.

Đời sống ngày càng được nâng cao là điều kiện thuận lợi để đồng bào Khmer thụ hưởng văn hóa tinh thần tốt hơn. Nhiều lễ hội văn hóa, nghi thức tôn giáo được gìn giữ, trở thành các sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo. Một số lễ hội nổi tiếng như Lễ Chôl Chnaam Thmây (mừng năm mới), Sen Đôn-ta (lễ cúng ông bà), Oóc Om Bóc (lễ cúng trăng), lễ nhập hạ, xuất hạ… Lễ hội đua ghe ngo (thành phố Cần Thơ), đua bò truyền thống (tỉnh An Giang) thu hút hàng vạn du khách trong và ngoài địa phương đến theo dõi, cổ vũ.

Không chỉ có lễ hội, mà những ngôi chùa với những kiến trúc nghệ thuật đặc sắc cũng là nơi thu hút nhiều du khách đến tham quan. Đến với các ngôi chùa Khmer, du khách có thể tìm hiểu một số tập tục được gìn giữ bao đời nay như Lễ dâng cơm, Lễ Kathina (Lễ dâng y cà sa), tục gửi con vào chùa tu học giáo lý Phật pháp, học làm người… Văn hóa Khmer Nam Bộ từ lâu đã trở thành nét bản sắc của vùng đất Cần Thơ. Với sự độc đáo và giá trị văn hóa đặc sắc, đây chính là nguồn tài nguyên quý báu để phát triển loại hình du lịch văn hóa, góp phần đưa Cần Thơ trở thành một trong những điểm đến nổi bật của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Ông Lâm Hoàng Mẫu, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo thành phố Cần Thơ, cho biết mỗi ngôi chùa Khmer đều là nơi sinh hoạt cộng đồng của đồng bào tại địa phương. Đây không chỉ là nơi lưu giữ giá trị tâm linh, mà còn là trung tâm văn hóa, nghệ thuật độc đáo. Thời gian qua, các tỉnh, thành phố ở khu vực miền Tây Nam Bộ đã thực hiện nhiều chính sách chăm lo đời sống của đồng bào dân tộc Khmer, trong đó, đặc biệt quan tâm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống; góp phần tạo cơ hội cho người dân địa phương tăng thêm thu nhập, cải thiện đời sống, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa cho thế hệ mai sau.

Tuy nhiên, các thiết chế văn hóa – thể thao, trang thiết bị hỗ trợ sinh hoạt văn nghệ, thể thao ở các xã vùng đồng bào dân tộc Khmer chưa hoàn thiện, còn thiếu và chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt, giao lưu văn hóa của người dân. Nhiều loại hình văn hóa dân gian của đồng bào dân tộc Khmer đang có dấu hiệu bị lãng quên. Để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, các cấp, các ngành cần tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của cộng đồng về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Đẩy mạnh đào tạo nhân lực nòng cốt trong công tác bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc Khmer, đề cao vai trò của các sư sãi, nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng.

Tìm hiểu thêm về văn hóa Khmer tại Đồng bằng sông Cửu Long và các nỗ lực bảo tồn văn hóa của cộng đồng người Khmer.

Điện ảnh Việt Nam đã có một nửa đầu năm 2025 đầy ấn tượng với nhiều thành tựu đáng kể. Theo số liệu thống kê mới nhất, doanh thu phòng vé trong nước đã đạt hơn 1.800 tỷ đồng, chiếm khoảng 70% tổng doanh thu của cả năm 2024. Sự tăng trưởng này cho thấy điện ảnh Việt đang dần lấy lại thị phần trước sự cạnh tranh từ các đối thủ quốc tế.

Nửa đầu năm 2025, gần 20 phim Việt đã được phát hành và trình chiếu tại các rạp, trong đó có 8 bộ phim đạt doanh thu trên 100 tỷ đồng. Những bộ phim nổi bật như ‘Bộ tứ báo thủ’ của đạo diễn Trấn Thành đã thu về hơn 332 tỷ đồng, ‘Nhà gia tiên’ của Huỳnh Lập đạt gần 240 tỷ đồng, và ‘Lật mặt 8: Vòng tay nắng’ của Lý Hải cũng đạt hơn 231 tỷ đồng. Thành công của những bộ phim này đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của điện ảnh Việt.

Bên cạnh đó, nhiều bộ phim Việt đang chiếu tại rạp cũng đang có doanh thu rất tích cực và được dự đoán sẽ vượt mốc 100 tỷ đồng. Điện ảnh Việt hiện không chỉ tập trung vào một vài đạo diễn nổi tiếng mà đã có sự đa dạng hóa với nhiều dòng phim, đạo diễn và nhà sản xuất tham gia vào thị trường.

Đặc biệt, bộ phim ‘Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối’ đã thể hiện sức lan tỏa mạnh mẽ, giúp khán giả Việt có cái nhìn mới về dòng phim chiến tranh, cách mạng. Dòng phim vốn được coi là khô khan này đã được đổi mới với cách kể chuyện, bối cảnh và chi tiết, tạo nên một bộ phim thu hút.

Điện ảnh Việt không chỉ dừng lại ở thị trường trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Nhiều bộ phim Việt khi được chiếu ở nước ngoài đã thu hút sự quan tâm đáng kể của khán giả quốc tế. Với những tiêu chí được định hình về văn hóa truyền thống và bản sắc Á Đông, phim Việt đã góp phần định hình nền kinh tế hình ảnh, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có nền điện ảnh phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Điện ảnh không chỉ đóng vai trò thúc đẩy công nghiệp văn hóa mà còn có sức tạo ra nền kinh tế hình ảnh. Khi nền kinh tế này được định hình, ngay cả những sản phẩm như cà phê, gạo, rượu… của Việt Nam cũng sẽ tăng giá trị, được tôn trọng như các sản phẩm của các quốc gia phát triển khác. Điện ảnh chính là cốt lõi tạo ra ‘nền kinh tế hình ảnh’, bởi nguồn thu từ phát hành phim có thể gấp nhiều lần vốn đầu tư.

Trong nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc, lan tỏa sâu rộng truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa đến với cộng đồng, Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã thể hiện tinh thần trách nhiệm và tình yêu với nghề. Đây là một phần quan trọng trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc coi trọng công tác bảo tồn di sản văn hóa, xem di sản văn hóa là linh hồn trường tồn của một dân tộc.

Để thực hiện các nội dung đột phá về bảo tồn văn hóa phi vật thể, bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, quản lý hiện vật, tư liệu, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Đồng chí Ngô Thị Hải Yến, Bí thư Chi bộ, Giám đốc Bảo tàng và Thư viện tỉnh cho biết, Chi bộ có 45 đảng viên, tổ chức các cuộc sinh hoạt chuyên đề với nội dung phù hợp với tình hình thực tiễn của cơ quan. Mỗi cán bộ, đảng viên cụ thể hóa, đăng ký 2-3 phần việc làm theo Bác cụ thể sát với nhiệm vụ chuyên môn.

Giai đoạn 2016-2024, đã có 15 di sản văn hóa phi vật thể của Sơn La được công bố và đưa vào danh mục quốc gia; trong đó, nghệ thuật Xòe Thái được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; có 10 di tích được xếp hạng; hơn 35.000 hiện vật, tư liệu được bảo quản tại Bảo tàng Sơn La. Mỗi năm, đơn vị nghiên cứu, sưu tầm thêm từ 200 đến 300 hiện vật, tư liệu phục vụ trưng bày.

Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La cũng chú trọng ứng dụng số hóa di sản vào công tác chuyên môn; tiến hành kiểm kê đồng bộ, số hóa, chuẩn hóa tư liệu, hiện vật và đưa đến công chúng qua website hoặc mã QR-Code. Chi bộ đã chỉ đạo triển khai nhiều hoạt động quảng bá, giới thiệu về cuộc đời, sự nghiệp của Bác. Tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh, trưng bày cố định chuyên đề “Bác Hồ với nhân dân các dân tộc Sơn La”, giới thiệu hiện vật, hình ảnh quý về tình cảm của Bác đối với đồng bào, cũng như tình cảm của đồng bào các dân tộc Sơn La dành cho Bác.

Trong 2 năm (2023 và 2024), Chi bộ đã triển khai mô hình “Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương tại điểm Di tích quốc gia đặc biệt Nhà tù Sơn La” cho học sinh các trường tiểu học, THCS, THPT trên địa bàn tỉnh; tổ chức 154 cuộc giáo dục truyền thông, thu hút trên 320.000 lượt học sinh, sinh viên và chiến sĩ các lực lượng vũ trang tham gia.

Bằng tinh thần trách nhiệm và tình yêu với nghề, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh đang từng ngày học và làm theo Bác bằng những việc làm cụ thể, thiết thực trong gìn giữ lịch sử, văn hóa và lan tỏa hình ảnh Bác Hồ – vị lãnh tụ vĩ đại đến với mỗi người dân, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước từ những giá trị di sản bền vững.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, xã hội hiện đại đang trải qua những biến đổi sâu sắc. Sự giao tiếp và tiếp cận thông tin không còn bị giới hạn bởi biên giới hay không gian địa lý. Trước những thay đổi này, tỉnh Thái Nguyên đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng hệ giá trị văn hóa nhằm định hướng tư tưởng, lối sống và nhân cách con người trong thời đại mới.

Cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Mặt trái của thị trường tự do là lối sống thực dụng, bon chen, đề cao lợi ích cá nhân. Sự sính ngoại và chạy theo những trào lưu lệch chuẩn có thể khiến văn hóa bản địa bị lu mờ. Công nghệ thông tin, dù mang lại nhiều tiện ích, cũng có thể khiến con người trở nên xa cách hơn, các giá trị truyền thống trong gia đình và cộng đồng dần bị mai một.

Nhận thức rõ những nguy cơ tiềm ẩn, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm định hướng hệ giá trị văn hóa cho người dân. Từ việc đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, giáo dục lối sống văn minh, phát huy chuẩn mực đạo đức truyền thống đến tổ chức các phong trào văn hóa ở cơ sở, tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng con người Thái Nguyên phát triển toàn diện.

Thái Nguyên là tỉnh có nhiều địa hình phức tạp, với gần 50 dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn 92 xã, phường. Dù còn nhiều khó khăn về kinh tế, các cộng đồng dân tộc tại đây vẫn giữ gìn được bản sắc riêng, với những triết lý sống sâu sắc, đầy tính nhân văn. Sự đoàn kết, tính cộng đồng, lòng thủy chung, sự tôn kính tổ tiên vẫn được gìn giữ như những giá trị cốt lõi.

Để lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai mạnh mẽ các phong trào như ‘Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa’, ‘Xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa’ gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Các hoạt động này không chỉ góp phần định hướng lối sống lành mạnh mà còn giúp khơi dậy tinh thần tự giác, ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa trong mỗi người dân.

Một trong những điểm sáng trong công tác xây dựng hệ giá trị văn hóa của tỉnh là việc chú trọng khuyến khích cộng đồng dân tộc thiểu số giữ gìn truyền thống văn hóa đặc trưng. Hằng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều lựa chọn các nghệ nhân dân gian là người dân tộc thiểu số tham gia liên hoan, hội diễn văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Từ việc coi trọng văn hóa, tư tưởng, Thái Nguyên đã tạo dựng được môi trường xã hội ổn định, góp phần vào sự phát triển toàn diện của con người. Người dân, đặc biệt là đồng bào vùng cao, vùng sâu, vùng xa ngày càng có ý thức hơn trong việc bảo vệ bản sắc dân tộc, chủ động ‘miễn dịch’ với các dòng văn hóa lệch lạc, độc hại. Trong cơ chế thị trường, dù chịu nhiều tác động vật chất, nhưng nhiều gia đình vẫn giữ vững nếp sống nghĩa tình, gắn bó. Trong thời đại số hóa, người dân biết sử dụng công nghệ thông tin một cách chủ động, có chọn lọc, không bị lệ thuộc hay đánh mất chính mình… góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, nhân văn, phát triển bền vững từ nền tảng văn hóa.