Nhà thơ Thanh Thảo, được mệnh danh là ‘Vua trường ca’ của thi ca Việt Nam, đã có một hành trình thơ suốt nửa thế kỷ qua, luôn bền bỉ và trăn trở với nhân dân và đất nước. Vào đầu tháng 10/2023, Hội nghị đại biểu Nhà văn lão thành Việt Nam lần thứ nhất đã diễn ra sôi nổi tại Hải Phòng, với sự tham gia của hơn 300 nhà văn tuổi trên 70, trong đó phần lớn từng là người lính đã làm nên một thời kỳ chói sáng của văn học Việt Nam qua nửa thế kỷ trận mạc.
Trong chương trình ‘Đêm thơ Mùa thu’ chào mừng thành công của hội nghị, nhà thơ Thanh Thảo, 78 tuổi, vẫn lên đọc thơ dù đi lại rất khó khăn vì chân bị gẫy và bệnh tật đeo đẳng. Ông đã đọc bài thơ ca ngợi tình hữu nghị với Việt Nam của thượng nghị sĩ John McCain, người có công rất lớn trong việc thúc đẩy xóa bỏ toàn bộ lệnh cấm vận của Mỹ nhằm vào Việt Nam và tiến tới bình thường hóa quan hệ hai bên.
Thanh Thảo là tác giả của nhiều trường ca và tập thơ nổi tiếng, và đã được trao nhiều giải thưởng văn học giá trị của Hội Nhà văn Việt Nam và Giải thưởng Nhà nước về Văn hóa Nghệ thuật đợt 1 năm 2001. Thơ của ông đã thể hiện một cái nhìn sâu sắc về số phận con người và đất nước, cũng như tình yêu và sự trân trọng đối với cuộc sống.
Trong trường ca ‘Những người đi tới biển’, Thanh Thảo đã viết về người lính đã ‘nằm lòng’ mấy thế hệ trận mạc như một câu hỏi lớn: ‘Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình / (Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc / Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?’. Câu thơ này đã thể hiện một cách sâu sắc về tinh thần hy sinh và trách nhiệm của người lính đối với Tổ quốc.
Một câu thơ khác trong bài thơ ‘Dấu chân qua trảng cỏ’ của ông cũng đã trở thành kinh điển: ‘Mang bao khát vọng con người / Dấu chân nho nhỏ không lời không tên / Thời gian như cỏ vượt lên / Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua.’ Câu thơ này đã thể hiện một cách tinh tế về sự mong muốn và hy vọng của con người, cũng như sự kiên trì và bền bỉ trong cuộc sống.
Trong trường ca Metro, Thanh Thảo đã làm một cuộc hành trình trở lại với quãng thời gian trai trẻ trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt ở Trường Sơn với một cái nhìn có độ lùi sâu hơn và chiêm nghiệm hơn về số phận con người và đất nước. Thơ của ông đã thể hiện một cách sâu sắc về những trải nghiệm và suy nghĩ của người lính trong chiến tranh.
Nhà thơ Thanh Thảo và Phạm Tiến Duật là hai nhà thơ tiêu biểu của thế hệ người lính trong chiến tranh. Thơ của họ đã góp phần làm nên một thời kỳ chói sáng của văn học Việt Nam. Với tôi, nhà thơ Thanh Thảo, trong hành trình thơ suốt nửa thế kỷ qua vẫn luôn bền bỉ, luôn trăn trở với nhân dân, với đất nước như thế.
