Ở thành phố Đà Nẵng, cộng đồng người Ve, một nhánh của dân tộc Giẻ Triêng, vẫn tiếp tục lưu giữ một phong tục cưới hỏi đặc sắc và giàu ý nghĩa. Một trong những nét văn hóa đặc trưng của họ là việc nhà gái tặng cho nhà trai một tấm dồ đôi trong lễ cưới. Tấm dồ đôi này không chỉ đơn thuần là một món quà mà còn mang thông điệp về sự khéo léo và tấm lòng thủy chung của người phụ nữ Ve.
Quá trình tạo ra tấm dồ đôi đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo của người phụ nữ Ve. Phải mất từ 3 đến 4 năm trước khi bước vào hôn nhân, cô gái mới hoàn thành tấm dồ đôi do chính tay mình dệt. Đây không chỉ là một sản phẩm thổ cẩm đẹp mắt mà còn là biểu tượng cho tình yêu và sự cam kết của cô gái dành cho người chồng tương lai.
Xã Đắc Pring là nơi tập trung đông người Ve sinh sống, nơi đây vẫn giữ nguyên vẹn nhiều phong tục truyền thống của dân tộc này. Người Ve sinh sống bằng nghề làm rẫy, săn bắt và đánh cá. Hệ thống quan hệ của họ theo chế độ song hệ, tức là con trai theo họ cha, con gái theo họ mẹ. Điều này thể hiện quan niệm văn minh của họ về giá trị của con cái, bất kể giới tính nào đều được coi trọng.
Trước khi lập gia đình, những nghi thức tiền hôn nhân đặc biệt được thực hiện. Chàng trai người Ve phải trải qua lễ cà răng và không còn ngủ ở nhà làng, đánh dấu bước trưởng thành của mình. Còn người con gái, trước khi lấy chồng, sẽ thực hiện nghi thức xỏ tai và đeo trang sức. Những nghi thức này mang tính biểu trưng quan trọng trong cộng đồng người Ve ở miền núi Đà Nẵng.
Trongเรื่อง tình cảm, người Ve có cách bày tỏ tình yêu bằng nghệ thuật dân gian độc đáo. Chàng trai sẽ dùng tiếng khèn để thể hiện tình cảm, và cô gái sẽ đáp lại bằng lời ca. Khi cả hai bên đều thuận ý, nhà trai sẽ nhờ mai mối đến thưa chuyện với nhà gái. Sau đó, hai gia đình sẽ tổ chức lễ ‘Ka để trăng’ để chính thức bàn chuyện cưới hỏi. Kể từ đó, đôi trẻ sẽ thay phiên nhau sang ăn cơm nhà đối phương mỗi ngày trong vòng vài tháng đến một năm, trước khi tổ chức lễ cưới chính thức, gọi là Lễ Bế chia.
Trong lễ cưới của người Ve, lễ vật quan trọng nhất là tấm dồ đôi do nhà gái mang sang. Tấm dồ đôi là một sản phẩm thổ cẩm dày và đẹp, kích thước khoảng 3 mét dài và 2 mét rộng, được ghép từ hai mảnh vải do chính cô gái dệt thủ công. Với sự kỳ công và nhẫn nại, tấm dồ đôi không chỉ là một món quà sính lễ mà còn thể hiện tấm lòng son sắt và thủy chung của người phụ nữ Ve.
Bà Pơ Loong Thị Liêm, 64 tuổi, ở xã Đắc Pring, chia sẻ về quá trình tạo ra thổ cẩm của phụ nữ Ve. Thổ cẩm được làm từ nguyên liệu tự nhiên như cây, cỏ, lá, hoa của rừng núi, với màu nhuộm từ lá cây, nghệ, bồ kết, tro bếp… Mỗi họa tiết trên vải đều kể lại câu chuyện về thần núi, thần suối, tổ tiên…
Già làng Pơ Loong Tý, 78 tuổi, kể lại truyền thống của người Ve. Theo ông, tấm dồ đôi không chỉ để giữ ấm mà còn là món quà sính lễ quan trọng trong đám cưới. Nhà trai mang chiếc gùi thể hiện tài đan lát của chàng rể, còn nhà gái tặng tấm dồ đôi do chính cô dâu dệt, thể hiện tấm lòng son sắt và thủy chung. Tấm dồ đôi sau đó được mẹ chú rể khoác lên vai cô dâu như lời chúc phúc cho hôn nhân hạnh phúc bền lâu.
Ngày nay, dù cuộc sống đã có nhiều đổi thay, nhiều gia đình người Ve vẫn duy trì nét đẹp này như một phần hồn cốt văn hóa. Tấm dồ đôi không chỉ là hồi môn mà còn là sự kết tinh của công sức, đạo lý và tinh thần nhân văn, khiến đám cưới người Ve trở nên đặc biệt và giàu bản sắc.
Khi hội nhập văn hóa đang diễn ra mạnh mẽ ở miền núi Đà Nẵng, tấm dồ đôi của người Ve không chỉ là minh chứng của tình yêu đôi lứa mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Trong không gian văn hóa đậm chất núi rừng, tấm dồ đôi tiếp tục kể câu chuyện của bản làng – bản tình ca bền bỉ giữa đại ngàn Trường Sơn.
