Lào Cai – Nằm ven dòng Nặm Luông thơ mộng, xã Nghĩa Đô là nơi sinh sống của đồng bào Tày, nơi đây lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ghi danh hai di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Lào Cai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có loại hình di sản thuộc nhóm ẩm thực của người Tày xã Nghĩa Đô.
Đặc sản của Nghĩa Đô không chỉ dừng lại ở những món ăn dân dã mà còn ở sự độc đáo trong cách chế biến và nguyên liệu sử dụng. Ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết ẩm thực ở Nghĩa Đô được đánh giá cao bởi sự độc đáo từ nguyên liệu, quy trình, cách thức làm ra món ăn, nguyên tắc khi thưởng thức trên mâm.
Một trong những món ăn nổi tiếng của Nghĩa Đô là vịt bầu lam. Loại vịt này có đặc điểm cổ rụt, thân hình bầu bĩnh, đầu to, chân ngắn, chỉ có ở Nghĩa Đô. Thịt vịt được trộn cùng các loại gia vị, rau thơm, ướp khoảng 15-20 phút cho thịt ngấm đều gia vị. Sau đó, gói thịt vịt được nướng trong ống tre, dùng lá dong bịt kín đầu ống lam rồi cho lên bếp. Quá trình chế biến món vịt bầu lam không chỉ đòi hỏi sự khéo léo mà còn cần sự kiên nhẫn để tạo ra hương vị đặc trưng.
Món cá nướng hai lửa cũng là một đặc sản không thể bỏ qua. Cá được chọn là cá tự nhiên từ sông, suối, ao, như cá chép, cá trôi, cá trắm với trọng lượng từ 1,5 kg trở lên. Cá được mổ, làm sạch vảy, xẻ đôi mình rồi thái ngang thớ tạo ra những miếng dày chừng 5-7 cm, dài chừng 15-20 cm. Sau khi ướp gia vị, cá được nướng hai lần lửa để tạo nên hương vị đặc trưng. Món cá nướng hai lửa không chỉ thơm ngon mà còn mang đến cho du khách trải nghiệm về văn hóa ẩm thực độc đáo của người Tày.
Mâm cơm hàng ngày của đồng bào Tày luôn hấp dẫn, độc đáo và nhiều màu sắc, thể hiện nét văn hóa truyền thống như xôi ngũ sắc, cá nướng hai lửa, vịt hấp, vịt xào, canh đắng… Đặc biệt, mỗi mùa, mâm cơm của người Tày sẽ có thêm những món ăn độc đáo riêng. Sự đa dạng và phong phú của ẩm thực Nghĩa Đô đã tạo nên một bản sắc văn hóa riêng biệt, thu hút du khách đến khám phá.
Với 56 di sản văn hóa phi vật thể được ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Lào Cai đang tích cực bảo tồn, vun đắp, phát huy các giá trị văn hóa, biến di sản thành tài sản giúp đồng bào các dân tộc thoát nghèo. Tại Nghĩa Đô, trong năm 2024, lượng khách đạt 25.000 lượt, doanh thu từ du lịch cộng đồng khoảng 15 tỉ đồng. Khách quốc tế cũng bắt đầu tìm hiểu đời sống người Tày để “chạm” vào vùng đất bản sắc nguyên sơ, chân thật.
Trong nỗ lực bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều chương trình nhằm hỗ trợ đồng bào các dân tộc phát triển du lịch cộng đồng, từ đó nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống. Không chỉ dừng lại ở đó, việc ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia còn mở ra cơ hội hợp tác quốc tế, giúp quảng bá rộng rãi bản sắc văn hóa của người Tày nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung đến với bạn bè quốc tế.
Trước những nỗ lực của tỉnh Lào Cai trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, có thể thấy rằng, trong tương lai, vùng đất này sẽ tiếp tục là điểm đến hấp dẫn với những du khách yêu thích khám phá văn hóa và ẩm thực độc đáo của người Tày. Và hơn hết, bản sắc văn hóa của người Tày sẽ tiếp tục được lưu giữ và phát huy, trở thành tài sản quý giá của dân tộc Việt Nam.
