Dân số Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) năm 2024 chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Sự sụt giảm này đặt ra nhiều vấn đề đối với tương lai của đất nước, từ suy giảm năng suất lao động đến áp lực lên ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được chỉ ra là giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể ‘an cư’ và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con.
Hiện tượng ‘Thế hệ 3 Không’ – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con – đang hình thành một cách lặng lẽ. Điều này cho thấy một xu hướng mới trong xã hội, khi người trẻ chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân thay vì lập gia đình. Theo khảo sát, 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ.
Việt Nam đang tiến nhanh đến trạng thái ‘xã hội ít trẻ em’ và nguy cơ rơi vào bẫy ‘già hóa trước khi giàu’. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra nhiều thách thức đối với hệ thống bảo hiểm, y tế và ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi.
Nhiều quốc gia đã trải qua tình trạng giảm sinh và rất khó phục hồi. Kinh nghiệm từ các nước cho thấy, mức sinh giảm sâu thường có nguyên nhân từ nhiều yếu tố, trong đó giá nhà đất phi mã là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng. Do đó, chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai.
Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Điều này đòi hỏi sự tham gia và phối hợp của các cấp chính quyền, cũng như sự hỗ trợ và tham gia của cộng đồng. Một số giải pháp có thể được xem xét, chẳng hạn như hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng, hoặc xây dựng các chính sách khuyến khích sinh con.
Tìm hiểu thêm về các chính sách nhà ở và hỗ trợ gia đình tại Việt Nam.
Tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến già hóa dân số và giảm sinh tại Việt Nam.
Tìm hiểu thêm về các hoạt động của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam.
